David Trần: Từ Việt Nam đến Mỹ tị nạn và hành trình trở thành tỷ phú đầu tiên của thị trường tương ớt tại Mỹ

45 năm sau khi đến Los Angeles, David Trần đã xây dựng Sriracha thành một doanh nghiệp trị giá hàng tỷ USD trên miền đất hứa nước Mỹ…

Người đàn ông tị nạn đến từ Việt Nam, David Tran trở thành tỷ phú đầu tiên của thị trường tương ớt tại Mỹ

Tháng 12/1978, David Trần lúc đó 33 tuổi, đã rời Việt Nam với lượng vàng trị giá 20.000 USD vào thời điểm đó (~90.000 USD theo thời giá ngày nay) được cất giấu trong lon sữa đặc để tránh sự chú ý.

Đầu tiên, ông di chuyển bằng chuyên cơ đến Hồng Kông và sống trong trại tị nạn 8 tháng, sau đó ông chuyển đến Boston và 6 tháng sau, ông tiếp tục hành trình đến Los Angeles. Khi đến L.A, ông đã mua một tòa nhà rộng hơn 200m2 ở Khu Phố Tàu và bắt đầu thành lập công ty Huy Fong (tên chiếc chuyên cơ mà ông đã đi) để sản xuất một loại tương ớt có tên Sriracha, theo một công thức có nguồn gốc từ Thái Lan.

Hơn 4 thập kỷ sau, Sriracha đã có mặt tại các bàn ăn trên toàn thế giới. Theo công ty nghiên cứu thị trường NPD Group, cứ 10 nhà bếp ở Hoa Kỳ, sẽ có 1 nhà bếp xuất hiện chai tương ớt có logo hình gà trống và nắp bóp màu xanh lá cây (thiết kế của tương ớt Sriracha).

Theo đó, sản phẩm này hiện đang đứng thứ 3 trên thị trường tương ớt trị giá 1,5 tỷ USD của Mỹ, chỉ sau Tabasco, thuộc sở hữu của gia đình McIlhenny từ năm 1868, và Frank’s RedHot, của gã khổng lồ McCormick & Co.

Hiện nay, Huy Fong đang được định giá 1 tỷ USD, dựa trên doanh thu ước tính 131 triệu USD vào năm 2020, theo công ty nghiên cứu IBISWorld. Điều này đã giúp David Trần, người đàn ông Việt, 77 tuổi trở thành tỷ phú duy nhất trong ngành công nghiệp tương ớt của Mỹ.

Và trong khi một số đối thủ cạnh tranh của Sriracha đã bị thâu tóm trong những năm gần đây, ông Tran chưa từng có kế hoạch bán lại “đứa con” của mình. Ông dự định sẽ truyền lại công việc kinh doanh cho hai người con của mình là William (47 tuổi) và Yassie (41 tuổi) đều đang làm việc cho công ty.

Điều ngạc nhiên là, Sriracha trở thành một thương hiệu khổng lồ mà không tốn một xu cho quảng cáo và không tăng giá bán buôn kể từ đầu những năm 1980.

Nhà máy này vẫn sống sót sau hàng loạt biến động từ vụ kiện về mùi của nhà máy đến gần đây nhất là nhà máy phải tạm ngừng hoạt động do thiếu nguyên liệu sản xuất chính là ớt vì điều kiện khí hậu, song điều này cũng khiến doanh số bán lẻ tăng đột biến khi các tín đồ và các nhà hàng tích cực mua Sriracha để dự trữ.

Hành trình tạo ra ‘đế chế’ tỉ đô

Ông David Trần sinh năm 1945, tại Sóc Trăng. Cha ông là một thương gia, trong khi mẹ là một bà nội trợ, nuôi nấng David và 8 anh chị em trong gia đình.

Khởi đầu của ‘đế chế’ Huy Fong bắt nguồn từ việc ông David Trần nhận thấy các loại nước sốt khác trên thị trường không đủ cay hoặc thiếu hương vị. Vì vậy, ông quyết định mua ớt tươi và bảo quản chúng, áp dụng kiến thức về hóa chất để tạo ra một loại nước sốt giữ được vị tươi và cay.

“Tôi nghĩ đến việc làm nó vì giá ớt tươi… lên xuống rất nhiều,” ông kể lại: “Nếu tôi có thể làm nó và giữ cho nó tươi và giữ giá thấp…khi [giá ớt] tăng lên, chúng tôi vẫn giữ [giá] như cũ, vì vậy chúng tôi sẽ có [một] thị trường.”

Trần, anh trai và bố vợ của ông đã làm nước sốt cay ở nhà, đóng chai trong những chiếc lọ đựng thức ăn trẻ em tái sử dụng.

Trần cùng vợ và con trai chuyển đến Los Angeles vào tháng 1/1980, một phần vì ông được người nhà nói có thể tìm thấy ớt tươi ở California.

Một lần ông Trần vào cửa hàng tạp hóa ở khu Chinatown tại Los Angeles để mua một chai tương ớt nhập khẩu. “Tôi nghĩ tương ớt đó không ngon lắm. Chúng tôi có thể làm một loại tương ớt ngon hơn”, ông nhớ lại. Về nhà, ông bắt tay ngay vào việc thực hiện ý tưởng này.

Dù bị ngân hàng từ chối khoản vay vốn 200.000 USD (4,6 tỉ đồng), ông Trần khởi nghiệp kinh doanh tương ớt bằng số tiền tiết kiệm của gia đình là 50.000 USD vào những ngày đầu năm 1980, theo tạp chí Los Angeles.

Ông lấy ớt từ các chợ địa phương và thành lập Huy Fong vào tháng 2 năm 1980, chọn một con gà trống làm biểu tượng vì ông tuổi Dậu.

Ông bắt đầu bán Sriracha trên một chiếc xe tải Chevy màu xanh. Đến năm 1987, nhu cầu tăng cao đến mức ông chuyển Huy Fong đến một tòa nhà rộng 240.000 foot vuông ở Rosemead, phía đông Quận Los Angeles. Chưa đầy một thập kỷ sau, ông đã mua một nhà máy Wham-O cũ bên cạnh, nơi từng sản xuất vòng lắc hula.

Năm 2010, Huy Fong lại chuyển đến cơ sở hiện tại rộng 650.000 foot vuông ở Irwindale, cách Rosemead không xa.

Trần luôn sử dụng cùng một thành phần trong Sriracha kể từ khi ông bắt đầu bán nó lần đầu tiên vào năm 1980: ớt, đường, muối, tỏi và giấm. Trong hơn bốn thập kỷ, đó là công thức thành công, biến Huy Fong từ một công ty mới thành lập nhỏ thành một doanh nghiệp tỷ đô.

“Tôi có thể sử dụng những nguyên liệu rẻ tiền hơn hoặc quảng bá sản phẩm của mình để kiếm nhiều tiền hơn. Nhưng không. Mục tiêu của tôi luôn là cố gắng tạo ra món sốt nóng cho người giàu với mức giá phù hợp với người nghèo”, ông nói./.

NHỮNG KHÓ KHĂN GIÚP HUY FONG NGÀY CÀNG LỚN MẠNH

Năm 2010, Huy Fong lại chuyển đến cơ sở hiện tại rộng gần 200.000 m2 ở Irwindale. Nhưng cùng với sự phát triển nhanh chóng của công ty, những thách thức mới đã đến: Năm 2013, thành phố Irwindale đã kiện Huy Fong về mùi ớt phát ra từ nhà máy đã gây khó chịu cho dân dư. Đối diện với bê bối này, David Tran đã mở cửa cho tất cả mọi người tham quan nhà máy. Và đến tháng 5/2014, chính quyền thành phố đã gỡ bỏ vụ kiện.

Bên cạnh đó, thành công vang dội của Sriracha cũng trải qua không ít sóng gió từ giải quyết những sản phẩm hàng giả trên thị trường đến bồi thường pháp lý với thiệt hại lên tới 23 triệu USD cho cho nhà cung cấp ớt độc quyền từ năm 1988. Gần đây nhất, họ đã phải tạm dừng nhà máy do thiếu hụt ớt trầm trầm trọng vì điều kiện thời tiết.

Khó khăn sau đó cũng qua đi và Huy Fong đã có thể quay trở lại tốc độ sản xuất 18.000 chai Sriracha/một giờ. Bên cạnh đó, công ty cũng sản xuất thêm hai loại tương ớt khác là: Sambal oelek (dựa trên công thức của Indonesia chỉ sử dụng ớt, muối và giấm) và tương ớt Chili garlic (tương tự nhưng thêm tỏi).

Trong hơn bốn thập kỷ, công thức thành công từ 4 nguyên liệu chính ớt, đường, muối, tỏi và giấm đã biến Huy Fong từ một công ty gia đình thành một doanh nghiệp có vốn hóa hàng tỷ USD

“Tôi có thể sử dụng những nguyên liệu rẻ tiền hơn hoặc quảng bá sản phẩm của mình để kiếm nhiều tiền hơn. Nhưng không! mục tiêu của tôi luôn là cố gắng tạo ra tương ớt cho người giàu với mức giá dành cho người nghèo”, vị tỷ phú người Việt nói.